Rano otkrivanje i liječenje premalignih promjena grlica materice
Svaka žena koja je napunila 18 godina ili je seksualno aktivna prije toga, treba jedanput godišnje da ode na ginekološki pregled i da uradi Papanikolau test. Kod žena koje nikad nisu imale seksualne odnose moguće je uraditi Papanikolau test, ali je kod njih rizik od nastanka raka na grliću materice veoma mali.
Papanikolau test je jednostavna i bezbolna metoda kojom se pregledaju ćelije dobijene brisom sa grlića materice. Ovaj test pokazuje pojavu upale, prisustvo nenormalnih ćelija ili ćelija raka grlića materice. Test je najbolje raditi 10-20 dana nakon početka menstruacije. Test se ne obavlja za vrijeme menstruacije niti bilo kakvog krvarenja iz materice ili vagine.
Dva dana prije pregleda ne treba koristiti vaginalne lijekove, niti lokalna kontraceptivna sredstva (pjene, gelove, kreme). Jedan dan prije pregleda ne treba imati seksualne odnose, niti se vaginalno ispirati.
Bris uzima ginekolog u ginekološkoj ordinaciji. Poslije uvodjenja vaginalnog spekuluma, vrši se orijentacioni pregled vagine i grlića, a onda se sa posebnim štapićem uzme bris sa vanjske površine grlića I specijalnom četkicom se uzme bris iz samog kanala grlića. Razmaže se po staklenoj pločici, fiksira se i šalje se na citološki pregled.
PAPA (Papanikolaou) test podrazumjeva bojenje uzetih ćelija, a koje se potom tako obojene mikroskopski analiziraju. Evidentira se svako odstupanje od normalnog oblika, veličine, strukture ili diobenih osobina ćelije i rangira po grupama Metoda je pouzdana i idealna za masovnu detekciju karcinoma grlića.
Rezultati Papanikolau testa:
– Normalan nalaz-uredan, negativan nalaz. Ako je nalaz uredan i ako žena nema nikakvih smetnji, preporuka je da se test ponovi za 6-12 mjeseci, sto zavisi od starosti žene,ranijih nalaza, rizika za pojavu karcinoma grlića i sl. Žene koje koriste kontinuiranu kontracepciju, ovaj pregled treba da bude jednom godišnje.
– Upalne promjene – uzrokovana pojavom infekcije, treba lijeciti antibioticima ili uzeti bakterioloske briseve vagine i grlica za mikrobiolosku analizu.
– Abnormalni nalazi- CIN l ,CIN ll CIN lll nalaz ukazuje na postojanje premalignih projmena na ćelijama.
– Ca in situ
U slučajevima gdje rezultati pokazuju blage, umjerene ili teške abnormalnosti, to ne znaći da je rak. Oni samo pokazuju premaligne promjene- displazije, što ako se ne liječi može napredovati do raka.
Premaligne promene na grliću materice- Displazije
Premaligne promene ćelija na površini grlića materice se nazivaju displazije ili skvamozne intraepitelijalne lezije i označavaju promjene površnog sloja ćelija. Kod svake desete pacijentkinje kod koje je dijagnostikovana infekcija Humanim Papiloma Virusom (HPV) oboljenje će se razviti u premaligno stanje – displaziju.
Vrste displazije:
-Blaga displazija ( CIN I-cervikalna intraepitelijalna neoplazija) može da nestane spontano, bez liječenja. Ako ipak zahteva liječenje, ono se sastoji od liječenja infekcije i redovnog pračenja. Blaga displazija može i da pređe u teški oblik displazije ili karcinom (rak)
-Srednje teška displazija ( CIN II) takođe može da nestane spontano, bez liječenja, ali može i da pređe u tešku displaziju ili karcinom.
-Teška displazija ( CIN III) zahtijeva obavezno liječenje. -Početni karcinom, takozvani karcinom in situ, je ograničen samo na površne ćelije i ne dopire dublje u slojeve tkiva. Ako se abnormalne ćelije šire dublje u grlić materice, bolest postaje karcinom grlića materice, od kog najčešće obolevaju žene u životnoj dobi izmedu 40 i 50 godina.
Sve abnormalnosti obavezno, bez odlaganja,mora da se obrati ginekologu radi dodatnih ispitivanja.i trebaju biti istražene kolposkopijom u najkraćem mogućem roku.
KOLPOSKOPIJA
Kolposkopija je pregled vagine i grlića materice koji se obavlja specijalnim instrumentom- kolposkopom, koji uvecava za 20-30X. To je jednostavan postupak koji uključuje umetanje spekuluma za unutrasnji pregled. Sam pregled može bili neugodan ali traje samo 5 minuta da se kompletira.
Danas je u praksi tzv. proširena kolposkopija, a to znaći da se prije pregleda grlića kolposkopom, uzimaju brisevi za citološku analizu (PA-PA test) iz zadnjeg svoda vagine, sa vanjske porcije grlića i iz cervikalnog kanala. Zatim se grlić i vagina očiste suhom vatom i pogledaju kolposkopom. Poslije toga se grlić premazuje reagensom (razrijedjena otopina 5% acetne kiseline), koji rastvara sluz, sekret omogučujući bolju vidljivost i jasnije uočavanje promjena na grliću. Područja izmjenjenog epitela postaju bjelja, vidljiva i granice im se bolje ocrtavaju- pojavljivanje bijelih područja, koja se golim okom ne bi mogla uočiti.
Na kraju se grlić premazuje rastvorom joda-ŠILEROV TEST, čime se još preciznije označava patološki izmijenjen epitel sluznice grlića–jod negativna polja, koja predstavljaju patološki izmijenjen epitel koji se jodom ne može obojiti.
BIOPSIJA- uzimanje malog isječka sa grlića materice radi patohistološke analize. Može se raditi u lokalnoj anesteziji, kada se anestetik daje u sam grlić.
ENDOCERVIKALNA KIRETAŽA: kada se nakon širenja grlića malim instrumentom za dijagnostiku (kiretom) uzima materijal iz samog kanala i šalje se na patohistološku analizu. Može se raditi u lokalnoj anesteziji, kada se anestetik daje u sam grlić.
Kombinovana primjena Papa testa i kolposkopije ima pouzdanost u otkrivanju ranih oblika karcinoma od 99%, te je najpogodnija za masovnu detekciju.
Liječenje premalignih promjena-Displazija
Liječenje premalignih promjena zavisi od niza faktora: težine promjene, starosti žene, njene želje da rađa i eventualnog postojanja drugih ginekoloških oboljenja. Kada premaligne promjene zahtijevaju liječenje, koriste se slijedeće metode:
- Destruktivne (ablativne) metode se koriste za uništavanje površnog sloja pokrovnog epitela grlića. One su:
zamrzavanje (krioterapija)
spaljivanje (kauterizacija ili dijatermija)
laserska evaporizacija
- Ekscizione (operativne) metode
LETZ operacija – Odstranjenje transformacione zone ( oboljeli dio) sa grlića materice pomoću elaktrične omče (kod CIN ll i CIN lll). To omogučava uklanjanje abnormalnog područja i materijal se salje za pato-histolosku analizu, tako da možemo ustanoviti stupanj abnormalnosti.
Transformaciona zona je dio između granice višeslojnog pločastog epitela koji pokriva vanjski dio grlića materice i cilindričnog epitela koji pokriva cervikalni kanal. To je metaplastični epitel koji je veoma podložan djelovanju kancerogenih faktora.
LETZ operacija je zapravo poštedni zahvat, jer se rezom ne ide toliko u dubinu vrata materice, već otklanjanje tkiva je površnije. Obzirom da visoko-frekventna struja koagulira krvne žilice, krvarenje je pri zahvatu oskudnije, a „plastika“ cerviksa nije potrebna. Zbog svog poštednog karaktera, ova se metoda osobito preporučuje ženama koje još nisu rađale.
To može biti učinjeno pod lokalnom anestezijom. U svakom slučaju ne bi trebalo biti bolno tokom ili nakon zahvata. Grlić materice obično izraste natrag u normalu u roku od 6 sedmica. Od Vas će se zahtjevati praćenje nakon 6 mjeseci, i jednom godišnje za život, jer mali postotak žena će imati ponavljanje atipicnih promjena.
- Klasicna konizacija, mala vaginalna operacija kojom se odstranjuje dio grlića materice u obliku konusa, a preostali dio grlica se rekonstruiše.Ove metode liječenja se rade u operacionoj sali u kratkotrajnoj opštoj anesteziji, a dobijeni dijelovi grlića, odstranjeni operativnim putem, se šalju na patohistološku analizu koja daje odgovor da li je ovim postupcima liječenje završeno. Nakon ovakve vrste liječenja pacijentkinja može da ostane trudna (gravidna), normalno nosi trudnoću i porodi se vaginalnim putem. Rijetko, teže premaligne promjene, kod žena koje više ne žele da radaju ili pored promjena na grliću imaju još neko ginekološko oboljenje (miom, cistu jajnika i sl.) liječe se odstranjivanjem cijele materice.
Kod početnih karcinoma, zavisno od stadijuma bolesti, vrši se odstranjenje dijela grlića ili cijele materice.